Pariksha Radd Zalya Tar Marathi Nibandh: ‘परीक्षा’ हा शब्द ऐकला तरी पोटात गोळा येतो, नाही का? वर्षभर अभ्यास करूनही शेवटच्या काळात तर फक्त परीक्षांचाच विचार डोक्यात असतो. पुस्तकं, नोट्स, क्लासेस, जागून केलेला अभ्यास, मित्रांशी झालेल्या चर्चा, आणि निकालानंतर काय होईल याची धाकधूक… हे सारं विद्यार्थ्यांच्या आयुष्याचा अविभाज्य भाग आहे. पण कधी विचार केलाय का, की जर परीक्षा रद्द झाल्या तर काय होईल? हा विचारच खरंतर एका क्षणासाठी खूप आनंददायी वाटू शकतो. अभ्यास नको, टेन्शन नको, निकाल नको – स्वर्गच जणू! पण हा आनंद किती काळ टिकेल आणि त्याचे नेमके काय परिणाम होतील, याचा विचार केला, तर परिस्थिती थोडी वेगळी दिसेल.
मला आठवतं, कोरोना काळात जेव्हा परीक्षा रद्द झाल्या होत्या, तेव्हा सुरुवातीला आम्ही खूप खुश झालो होतो. ‘आता अभ्यास नाही, फक्त मजा!’ असं वाटलं होतं. सोशल मीडियावर मीम्सचा पाऊस पडला होता, एकमेकांना अभिनंदनाचे मेसेजेस पाठवले जात होते. जणू काही कोणतीतरी मोठी लढाई जिंकल्याचाच तो क्षण होता. पण हा आनंद काही दिवसच टिकला. हळूहळू एक वेगळंच चित्र दिसायला लागलं.
परीक्षा रद्द झाल्या तर मराठी निबंध: Pariksha Radd Zalya Tar Marathi Nibandh
पहिला प्रश्न उभा राहिला तो भविष्याचा. परीक्षा रद्द झाल्या म्हणजे विद्यार्थ्यांचं मूल्यांकन कशाच्या आधारे करायचं? अंतर्गत मूल्यमापन, मागील वर्षांच्या गुणांवर आधारित निकाल, किंवा सरसकट पास करणं – असे काही पर्याय समोर आले. यात काही जणांना फायदा झाला, तर काहींना नुकसान. ज्या विद्यार्थ्यांनी वर्षभर खूप कष्ट केले होते, त्यांना वाटलं की त्यांच्या मेहनतीला योग्य न्याय मिळाला नाही.
ज्यांनी कमी अभ्यास केला होता, त्यांना कदाचित फायदा झाला. यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये एक प्रकारची नैराश्याची भावना आणि गोंधळ निर्माण झाला. ‘आम्ही एवढा अभ्यास कशासाठी केला?’ हा प्रश्न अनेकांच्या मनात होता. माझ्या एका मित्राला तर खूपच वाईट वाटलं होतं. तो बोर्डाच्या परीक्षेत चांगले गुण मिळवण्यासाठी खूप मेहनत करत होता, पण परीक्षाच रद्द झाल्याने त्याला वाटलं की त्याची संधीच हिरावून घेतली गेली. त्याच्या त्या निराशेमुळे मलाही विचार करायला भाग पाडलं की, खरंच परीक्षा रद्द होणं ही चांगली गोष्ट आहे का?
दुसरा महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे शिक्षणाच्या गुणवत्तेवर होणारा परिणाम. परीक्षा ही केवळ विद्यार्थ्यांचे ज्ञान तपासण्यासाठी नसते, तर ती त्यांना शिस्त लावण्यासाठी, वेळेचं नियोजन करायला शिकवण्यासाठी आणि त्यांच्यात स्पर्धात्मक वृत्ती निर्माण करण्यासाठीही असते. जर परीक्षाच नसतील, तर विद्यार्थ्यांमध्ये अभ्यास करण्याची प्रेरणा कमी होईल. ‘पास तर होणारच आहोत’ या विचाराने अभ्यासाकडे दुर्लक्ष होण्याची शक्यता असते. यामुळे शिक्षणाचा दर्जा घसरू शकतो. शाळेत आणि कॉलेजमध्ये शिकवले जाणारे विषय, त्यांचं सखोल ज्ञान आत्मसात करण्याची प्रेरणाच विद्यार्थ्यांमध्ये राहणार नाही. आपण पाहतोच, काही विद्यार्थी केवळ परीक्षेच्या भीतीने अभ्यास करतात. ही भीती जरी काही प्रमाणात नकारात्मक असली तरी, ती अभ्यासासाठी एक आवश्यक प्रेरणा म्हणून काम करते.
तसेच, उच्च शिक्षणासाठी आणि नोकरीसाठी याचा मोठा परिणाम होईल. जर पदवी परीक्षाच झाल्या नाहीत, तर पुढच्या कॉलेजमध्ये प्रवेश घेण्यासाठी काय निकष असतील? वेगवेगळ्या कॉलेजेसमध्ये प्रवेशासाठी वेगवेगळे नियम असतील, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये पुन्हा गोंधळ आणि असमानता निर्माण होईल. नोकरीसाठी अर्ज करताना कंपन्या उमेदवारांची निवड कशी करणार? पदवीमध्ये नेमके किती ज्ञान आहे, याची खात्री कशी मिळणार? यामुळे कंपन्यांनाही योग्य उमेदवार निवडणे अवघड होईल आणि चांगल्या, हुशार विद्यार्थ्यांना त्यांच्या क्षमतेनुसार संधी मिळणे कठीण होईल. ‘माझे भविष्य काय असेल?’ हा प्रश्न अनेकांना सतावेल.
पण, या नकारात्मक बाजूंना काही सकारात्मक बाजूही असू शकतात, ज्यांवर विचार करणे गरजेचे आहे. जर परीक्षा रद्द झाल्या, तर विद्यार्थ्यांना स्वतःच्या आवडीनुसार कौशल्ये विकसित करण्यासाठी अधिक वेळ मिळेल. वर्षभर पुस्तकी किडा बनून राहण्याऐवजी, ते कला, संगीत, खेळ, कोडिंग, किंवा इतर नवीन गोष्टी शिकण्यात वेळ घालवू शकतील. यामुळे त्यांचा सर्वांगीण विकास होईल. कदाचित परीक्षा रद्द होणं, हे पारंपरिक शिक्षण पद्धतीचा पुनर्विचार करण्याची संधी देऊ शकतं. फक्त पाठांतर करून गुण मिळवण्याऐवजी, विद्यार्थ्यांच्या सर्जनशीलतेला, समस्या सोडवण्याच्या क्षमतेला आणि उपयोजित ज्ञानाला महत्त्व देणारी शिक्षण पद्धती विकसित होऊ शकते. असे झाले तर विद्यार्थ्यांवरील मानसिक ताण कमी होईल. परीक्षेची भीती, अपयशाची धास्ती यामुळे अनेक विद्यार्थी मानसिक आरोग्याच्या समस्यांना सामोरे जातात. परीक्षा रद्द झाल्या तर हा ताण खूप कमी होऊ शकतो आणि विद्यार्थ्यांना अधिक मोकळेपणाने शिकता येईल.
आजच्या जगात शिक्षण म्हणजे फक्त पुस्तकी ज्ञान नाही, तर ते कौशल्ये आणि अनुभवांचे एकत्रीकरण आहे. जर परीक्षा पद्धती लवचिक झाली आणि फक्त परीक्षेवरच लक्ष केंद्रित न करता, विद्यार्थ्यांच्या प्रत्यक्ष सहभाग, प्रोजेक्ट्स, आणि अनुभवांना महत्त्व दिलं गेलं, तर ते खऱ्या अर्थाने उपयोगी ठरेल. उदाहरणार्थ, काही देशांमध्ये सततच्या परीक्षांऐवजी प्रोजेक्ट-आधारित किंवा असाइनमेंट-आधारित मूल्यमापन पद्धती वापरल्या जातात, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांवर परीक्षेचा ताण येत नाही आणि ते अधिक सर्जनशील होतात.
शाळेचा पहिला दिवस मराठी निबंध: Shalecha Pahila Divas Marathi Nibandh
तरीही, एक विद्यार्थी म्हणून मी हेच म्हणेन की परीक्षा पूर्णपणे रद्द होणे हा अंतिम उपाय नाही. परीक्षा ही एक प्रकारची शिस्त आणि आत्म-परीक्षण आहे. ती आपल्याला आपण किती शिकलो आणि अजून किती शिकायचं आहे, हे दाखवते. याऐवजी, परीक्षा पद्धतीत सुधारणा करणे जास्त महत्त्वाचे आहे. फक्त गुणांवर लक्ष केंद्रित न करता, विद्यार्थ्यांच्या आकलनशक्तीला, त्यांच्या विश्लेषणात्मक क्षमतेला आणि उपयोजित ज्ञानाला महत्त्व द्यायला हवे. परीक्षेचा ताण कमी करण्यासाठी प्रश्नपत्रिकांची रचना बदलणे, अधिक प्रात्यक्षिकांना महत्त्व देणे, आणि सततच्या मूल्यमापनावर भर देणे हे पर्याय जास्त योग्य वाटतात.
परीक्षा रद्द होणे ही एक तात्पुरती सोय असू शकते, पण ती दीर्घकाळात विद्यार्थ्यांच्या आणि पर्यायाने देशाच्या भवितव्यासाठी हानिकारक ठरू शकते. एक सुशिक्षित आणि कुशल पिढी घडवण्यासाठी, परीक्षा पद्धती ही मजबूत आणि न्यायपूर्ण असणे आवश्यक आहे. त्यामुळे, परीक्षा रद्द झाल्या तर तात्पुरता आनंद मिळेल, पण भविष्यात अनेक मोठे प्रश्न निर्माण होतील, ज्यांची उत्तरे शोधणे कठीण होईल. शेवटी, मला वाटतं, परीक्षा असावी, पण ती विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचा मार्ग असावी, त्यांच्यावरचा ओझं नसावी.
1 thought on “परीक्षा रद्द झाल्या तर मराठी निबंध: Pariksha Radd Zalya Tar Marathi Nibandh”