Jagtik Paryavaran Din Marathi Nibandh: दरवर्षी ५ जून रोजी संपूर्ण जगभर “जागतिक पर्यावरण दिन” उत्साहाने साजरा केला जातो. हा दिवस केवळ एक औपचारिकता नसून, निसर्ग आणि मानवी जीवन यांच्यातील संबंध पुन्हा जाणवण्याचा, विचार करण्याचा आणि कृती करण्याचा संकल्पाचा दिवस आहे. या दिवशी संपूर्ण जगभर विविध पातळ्यांवर जनजागृती उपक्रम राबवले जातात. शाळा, महाविद्यालये, शासकीय संस्था तसेच खाजगी क्षेत्र देखील पर्यावरण रक्षणासाठी पुढाकार घेतात.
आज जगातील प्रत्येक नागरिक कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात पर्यावरणाच्या परिणामांना सामोरे जात आहे. त्यामुळे या दिनाचे महत्त्व अधिकच वाढले आहे.
आपण सर्वजण जाणतो की आजच्या घडीला हवामान बदल (Climate Change), प्रदूषण, वृक्षतोड, जैवविविधतेचा ऱ्हास, प्लास्टिकचा वापर, जलसंकट, ओझोन स्तराचे क्षरण, इत्यादी गंभीर समस्या उभ्या राहिल्या आहेत. २०२४-२५ साली भारतात अवकाळी पाऊस, अतीउष्णतेची लाट, आणि पाण्याची टंचाई ही उदाहरणं आपल्या समोर आहेत. निसर्ग मानवाला सातत्याने चेतावणी देतो आहे, परंतु आपण अजूनही त्याकडे गांभीर्याने पाहत नाही.
मला आठवतं, मागच्या वर्षी आमच्या गावाजवळच्या नदीचं पाणी खूप स्वच्छ होतं. पण आता पाहिलं तर ते पाणी खूपच गढूळ झालं आहे आणि त्यात कचराही दिसतो. यामुळे नदीत राहणारे मासे आणि इतर जीवजंतूंना खूप त्रास होत असेल. हे सगळं पाहून मला खूप वाईट वाटतं. आपण लहानपणी ज्या गोष्टींची मजा घेतली, त्या आपल्या पुढच्या पिढीला बघायलाही मिळणार नाहीत का, असा प्रश्न मला पडतो.
१९७२ साली स्टॉकहोम येथे झालेल्या संयुक्त राष्ट्रांच्या “मानवी पर्यावरण परिषदेत” या दिवसाची संकल्पना मांडण्यात आली. त्यानंतर १९७४ पासून ५ जून हा “जागतिक पर्यावरण दिन” म्हणून जगभर साजरा होऊ लागला. दरवर्षी याची एक विशिष्ट थीम (Theme) असते. २०२५ साठी अजून अधिकृत थीम घोषित नसली, तरीही ‘प्लास्टिकमुक्त जीवनशैली’, ‘हरित तंत्रज्ञानाचा वापर’, ‘स्थानिक जैवविविधतेचे संवर्धन’ या मुद्द्यांवर भर असण्याची शक्यता आहे.
जागतिक पर्यावरण दिन मराठी निबंध: Jagtik Paryavaran Din Marathi Nibandh
माझ्या वर्गातील काही मित्रांनी मिळून ‘पर्यावरण मित्र मंडळ’ सुरू केलं आहे. आम्ही दर आठवड्याला शाळेच्या बागेत झाडं लावतो, त्यांना पाणी घालतो. शाळेच्या परिसरात कचरा दिसल्यास तो कचरापेटीत टाकतो. सुरुवातीला आम्हाला हे सगळं कंटाळवाणं वाटायचं, पण आता आम्हाला त्यात खूप आनंद मिळतो. एखादं लहान रोपटं मोठं होताना पाहताना खूप छान वाटतं.
आजच्या काळात पर्यावरण रक्षणासाठी अनेक नव्या गोष्टी घडत आहेत:
- ई-वेइकल्सचा (EV) वाढता वापर
भारतात इलेक्ट्रिक वाहनांचा स्वीकार वाढत आहे. सरकारने EV वर सबसिडी दिल्यामुळे प्रदूषण कमी करण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. - सोलर एनर्जीचा वापर
ग्रामीण आणि शहरी भागात सौरऊर्जेचे महत्त्व वाढले आहे. सोलर पॅनल्स लावणाऱ्या शाळा, ऑफिसेस, घरं हे नवे ट्रेंड झाले आहेत. - स्वयंपूर्ण गावे व हरित उपक्रम
महाराष्ट्रातील काही गावे “प्लास्टिक फ्री”, “झिरो वेस्ट” बनली आहेत. विद्यार्थ्यांनी, महिलांनी आणि स्थानिक संस्थांनी यात पुढाकार घेतला आहे. - कार्बन क्रेडिट्स आणि ग्रीन फंड्स
मोठ्या कंपन्या आता “हरित गुंतवणूक” करत आहेत. ही आर्थिक प्रणाली पर्यावरणपूरक अर्थव्यवस्थेला चालना देते.
एक विद्यार्थी म्हणून माझं मत असं आहे की प्रत्येक व्यक्तीने आपल्या स्तरावर पर्यावरण रक्षणासाठी काहीतरी योगदान द्यायलाच हवं. उदाहरणार्थ:
- पाण्याची व वीजेची बचत
- प्लास्टिकऐवजी कापडी पिशव्या वापरणे
- शक्य तिथे सायकल चालवणे किंवा पायी चालणे
- प्रत्येक वाढदिवसाला एक झाड लावणे
- शाळा आणि समाजात पर्यावरणाविषयी जागृती करणे
या छोट्या कृती मोठ्या परिणाम घडवू शकतात. कारण बदलाचा आरंभ स्वतःपासूनच व्हावा लागतो.
पर्यावरण शिक्षण हे खूप महत्त्वाचं आहे. लहानपणापासूनच मुलांना पर्यावरणाचं महत्त्व समजावून सांगायला हवं. त्यांना निसर्गाच्या जवळ आणायला हवं. शहरांमध्ये राहणाऱ्या मुलांना निसर्ग पाहण्याची, अनुभवण्याची संधी कमी मिळते. त्यामुळे त्यांना झाडं, फुलं, पक्षी यांबद्दल माहिती द्यायला हवी.
आजच्या काळात शहरीकरण वाढत आहे. शहरांमध्ये काँक्रीटची जंगलं वाढत आहेत. पण तरीही आपण आपल्या घरात, बाल्कनीमध्ये किंवा टेरेसवर छोटी बाग तयार करू शकतो. कमीत कमी एकतरी झाड लावून त्याची काळजी घेऊ शकतो. प्रत्येक माणसाने जर एका झाडाची जबाबदारी घेतली, तरी खूप मोठा बदल होईल.
पर्यावरण ही केवळ निसर्गाची बाब नाही, तर ती आपल्याला आरोग्यदायी, सुरक्षित व टिकाऊ जीवन जगण्यासाठी आवश्यक आहे. जर पृथ्वीवरील प्रदूषण वाढत राहिले, तर त्याचा थेट परिणाम आपल्यावर होतो – आजच्या लहान मुलांना ऍलर्जी, दम्याचे त्रास, त्वचेच्या समस्या, मानसिक तणाव याचे प्रमाण वाढले आहे. हे चिंताजनक आहे.
जागतिक पर्यावरण दिन म्हणजे एक जागृतीचा दिवा आहे. हा दिवस आपल्याला सांगतो की “सतत विकास” (Sustainable Development) ही आता निवड नसून गरज आहे. निसर्गाचा उपभोग घेताना त्याचे संवर्धन करणे ही आपली जबाबदारी आहे.
शेवटी, “भविष्यात टिकून राहायचं असेल, तर आज पर्यावरण वाचवलं पाहिजे!”
4 thoughts on “जागतिक पर्यावरण दिन मराठी निबंध: Jagtik Paryavaran Din Marathi Nibandh”