Paryavaran Pradushan Marathi Nibandh: पर्यावरण प्रदूषण: आजच्या धावपळीच्या युगात मानवाने प्रगतीचा अचूक मार्ग शोधला आहे, पण या प्रगतीच्या प्रवासात पर्यावरणाला झालेली हानी आपण सहजपणे दुर्लक्षित केली आहे. विज्ञान-तंत्रज्ञान, उद्योग, वाहतूक, शहरीकरण यामुळे एकीकडे जीवन सोयीचे झाले असले तरी दुसरीकडे पर्यावरणाचा समतोल बिघडला आहे. ही असंतुलनाची स्थितीच “पर्यावरण प्रदूषण” या रूपात आपल्या पुढे उभी आहे.
मी एक विद्यार्थी म्हणून पाहतो तेव्हा जाणवतं की शाळा-कॉलेजांमध्ये आपण स्वच्छता, झाडं लावणं, प्लास्टिक वापर टाळणं या गोष्टी शिकतो, पण प्रत्यक्षात आपल्या आसपास याच गोष्टी घडताना दिसत नाहीत. आज श्वास घेताना हवेत धूळ, धूर, विषारी वायू जाणवतात, नद्या-मोहा घाण झालेल्या आहेत आणि प्लास्टिकचं साम्राज्य सर्वत्र पसरलंय.
पर्यावरण प्रदूषण मराठी निबंध: Paryavaran Pradushan Marathi Nibandh
पर्यावरण म्हणजे आपल्याला वेढून असलेली सजीव आणि निर्जीव घटकांची एकत्रित रचना – जसे की झाडं, प्राणी, माती, पाणी, हवा आणि मानवी जीवन. याचं संतुलन टिकणं हे आरोग्यपूर्ण जीवनासाठी अत्यंत महत्त्वाचं आहे. पण आज आपणच या संतुलनाला धक्का दिला आहे.
- हवामान बदल: उद्योगधंद्यांतून बाहेर पडणारे धूर, कार्बन डायऑक्साइडसारखे वायू वातावरणाचं तापमान वाढवत आहेत. त्यामुळे ग्लोबल वॉर्मिंगसारख्या समस्या निर्माण होत आहेत.
- प्लास्टिकचा अतिरेक: प्लास्टिकचा मोठ्या प्रमाणात वापर होतो आणि तो नष्टही होत नाही. त्यामुळे माती आणि पाण्याचे प्रदूषण वाढते.
- वाहतुकीचा बेमिसाल वापर: गाड्यांतून होणारा धूर आणि आवाज प्रदूषणाचे मुख्य स्रोत आहेत.
- वृक्षतोड आणि अतिक्रमण: शहरांचा विस्तार करताना मोठ्या प्रमाणावर जंगलतोड होते, परिणामी जैवविविधतेवर परिणाम होतो.
- औद्योगिकीकरण: अनेक कारखाने रासायनिक घाण नदी, नाल्यांमध्ये सोडतात आणि त्यामुळे पाण्याचं प्रदूषण होतं.
कचरा व्यवस्थापन ही देखील एक मोठी समस्या आहे. आपण कचरा कमी करणे, पुनर्वापर करणे (रिसायकलिंग) आणि कंपोस्ट खत तयार करणे यावर भर दिला पाहिजे. प्लास्टिकचा वापर पूर्णपणे टाळणे शक्य नसले तरी, तो कमी करण्याचा आणि प्लास्टिकचा पुनर्वापर करण्याचा प्रयत्न करायला हवा. अनेक ठिकाणी आता प्लास्टिक बंदी लागू केली जात आहे, जो एक चांगला उपक्रम आहे.
आज लहान मुलांपासून ते वयोवृद्धांपर्यंत सगळ्यांना श्वसनाचे त्रास होतात. फुफ्फुसांचे आजार, त्वचेच्या अ‍ॅलर्जी, डेंग्यू, मलेरिया यांसारख्या आजारांचं प्रमाण वाढलंय. नद्या सुकत आहेत, भूजल पातळी घटली आहे, हवामान अनियमित झालंय – एकूणच पर्यावरणाचा राग वाढलाय.
- यंदाच्या उन्हाळ्यात अनेक भागात ४५ अंशांच्या पुढे तापमान गेलं. दिल्ली, नागपूर, अहमदनगरसारख्या शहरांमध्ये उष्णतेची लाट धोक्याची घंटा वाजवत आहे.
- महाराष्ट्रात गोदावरी आणि भीमा नद्यांमध्ये वाढती जलप्रदूषणाची पातळी चिंतेचा विषय बनली आहे.
- राज्य शासन आणि केंद्र सरकार ‘मिशन लाइफ‘, ‘स्वच्छ भारत अभियान २.०‘, ‘हरित भारत‘ यासारख्या मोहिमा राबवत आहेत, पण त्यांना प्रत्यक्ष कृतीची साथ मिळणं गरजेचं आहे.
विद्यार्थी हे देशाचे भविष्य आहेत. पर्यावरण संवर्धनासाठी त्यांचा सहभाग खूप महत्त्वाचा आहे. शाळा-कॉलेजात नुसतं निबंध लिहून किंवा घोषवाक्य सांगून उपयोग नाही; प्रत्यक्ष कृती हवी. मी आणि माझे मित्र शाळेत “नो प्लास्टिक” अभियान राबवत आहोत, झाडे लावतोय, सायकलने जातोय – कारण लहान पाऊले मोठा फरक घडवू शकतात.
- झाडं लावणं आणि संवर्धन: प्रत्येकाने वर्षाला किमान एक झाड लावून त्याची देखभाल करावी.
- कचराव्यवस्थापन: ओला आणि सुका कचरा वेगळा करून टाकावा.
- प्लास्टिकला रामराम: पुन्हा वापरता येणाऱ्या वस्तूंचा वापर करावा.
- इंधनाची बचत: शक्यतो सार्वजनिक वाहतूक किंवा सायकलचा वापर करावा.
- जागरूकता वाढवणं: समाजात पर्यावरणविषयक साक्षरता वाढवणं आवश्यक आहे.
आजकाल अपारंपरिक ऊर्जा स्रोतांचा (renewable energy sources) वापर वाढवणे गरजेचे आहे. सौर ऊर्जा, पवन ऊर्जा यांसारख्या स्रोतांचा वापर करून आपण कोळसा किंवा पेट्रोलवर आधारित ऊर्जा निर्मिती कमी करू शकतो. यामुळे वायू प्रदूषणात घट होईल. सार्वजनिक वाहतुकीचा वापर करणे, सायकल चालवणे किंवा कमी अंतरावर पायी चालणे यामुळे वाहनांमुळे होणारे प्रदूषण कमी होते.
पर्यावरणाचं रक्षण करणं म्हणजे आपल्या आरोग्याचं, भविष्यातील पिढ्यांचं रक्षण करणं आहे. हे केवळ सरकारचं काम नाही, तर माझं, तुमचं, आपल्या सगळ्यांचं कर्तव्य आहे. आज आपण जर गंभीर पावलं उचलली, तर उद्या हिरवं, स्वच्छ आणि शुद्ध भारत आपण अनुभवू शकतो.पर्यावरण प्रदूषण हे केवळ एक समस्या नाही, तर ते एक आव्हान आहे. या आव्हानाला सामोरे जाऊन आपण आपल्या भावी पिढीसाठी एक सुंदर आणि सुरक्षित जग निर्माण करू शकतो. हे आपले कर्तव्य आहे, कारण निसर्गाशिवाय आपले अस्तित्वच नाही. चला, पर्यावरणाचे रक्षण करण्याची शपथ घेऊया आणि एक स्वच्छ, सुंदर आणि प्रदूषणमुक्त भारताची निर्मिती करूया!
“पर्यावरण वाचवा, जीवन वाचवा” हे नुसतं वाक्य नाही – ती आपली जबाबदारी आहे.
1 thought on “पर्यावरण प्रदूषण मराठी निबंध: Paryavaran Pradushan Marathi Nibandh”