Plastic Bandi Marathi Nibandh: आजकाल जिथे बघावं तिथे ‘पर्यावरण’ आणि ‘प्रदूषण’ हे शब्द सर्रास ऐकायला मिळतात. शाळेपासून ते अगदी घरापर्यंत, प्रत्येकजण याबद्दल बोलताना दिसतो. यातलाच एक महत्त्वाचा विषय म्हणजे ‘प्लास्टिक बंदी’. आपल्या देशात आणि जगातही यावर खूप चर्चा सुरू आहे. अनेक ठिकाणी प्लास्टिक बंदी लागू झाली आहे, तर काही ठिकाणी त्याची अंमलबजावणी अजूनही सुरू आहे. एक विद्यार्थी म्हणून जेव्हा मी या सगळ्याकडे पाहतो, तेव्हा मला अनेक प्रश्न पडतात – ही बंदी खरंच किती प्रभावी आहे? यामुळे खरंच काही फरक पडतोय का? आणि सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे, आपण विद्यार्थी म्हणून यात काय योगदान देऊ शकतो?
आपल्याला माहिती आहे की, प्लास्टिक किती धोकादायक आहे. एकदा वापरलेलं प्लास्टिक वर्षानुवर्षं तसंच राहतं, ते कुजत नाही. याचा परिणाम आपल्या जमिनीवर, पाण्यात आणि पर्यायाने आपल्या आरोग्यावरही होतो. नद्या, समुद्र आणि डोंगर सर्वत्र प्लास्टिकचा कचरा साचलेला दिसतो. अनेक सागरी जीवांचा यामुळे मृत्यू होतो, कारण ते या प्लास्टिकला अन्न समजून खातात. जमिनीतील सुपीकता यामुळे कमी होते आणि भूगर्भातील पाणीही प्रदूषित होते. आपल्यासारख्या विद्यार्थ्यांनी हे सगळं शाळेत शिकलेलो आहोत आणि बातम्यांमध्ये, समाज माध्यमांवरही आपण हे पाहतो. म्हणूनच, प्लास्टिक बंदी हा केवळ एक सरकारी निर्णय नसून, आपल्या सर्वांसाठी तो एक जीवनशैली बदलण्याची गरज आहे.
सरकारने आणि विशेषतः स्थानिक स्वराज्य संस्थांनी प्लास्टिक बंदी लागू करण्याचा निर्णय घेतला, ही एक चांगली गोष्ट आहे. बाजारात प्लास्टिक पिशव्या दिसू नयेत, प्लास्टिकच्या बाटल्यांचा वापर कमी व्हावा यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत. पण, खरं सांगायचं तर, अजूनही अनेक ठिकाणी प्लास्टिकचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होताना दिसतो. आजही किराणा दुकानातून सामान आणताना नकळतपणे प्लास्टिकची पिशवी हातात येतेच. भाजी मार्केटमध्ये गेलं की, प्रत्येक भाजीसाठी वेगळी प्लास्टिकची पिशवी मिळते. याचा अर्थ, केवळ बंदी घालून उपयोग नाही, तर त्याची कठोर अंमलबजावणी होणे गरजेचे आहे. आणि या अंमलबजावणीमध्ये फक्त सरकारच नाही, तर नागरिक म्हणून आपलीही तेवढीच जबाबदारी आहे.
एक विद्यार्थी म्हणून मी या परिस्थितीत काय करू शकतो, याचा मी नेहमी विचार करतो. मला आठवतं, आमच्या शाळेत एकदा ‘पर्यावरणपूरक सवयी’ यावर एक कार्यशाळा झाली होती. त्यात शिक्षकांनी आम्हाला सांगितलं होतं की, छोट्या-छोट्या गोष्टींमधूनही आपण खूप मोठा बदल घडवू शकतो. उदाहरणार्थ, बाजारात जाताना घरातून कापडी पिशवी घेऊन जाणे, प्लास्टिकच्या पाण्याच्या बाटलीऐवजी स्टीलची किंवा तांब्याची बाटली वापरणे, प्लास्टिकचे चमचे किंवा ताटं वापरण्याऐवजी पुन्हा वापरता येणारी भांडी वापरणे. या गोष्टी ऐकायला खूप साध्या वाटतात, पण जेव्हा हजारो-लाखो विद्यार्थी आणि त्यांचे कुटुंबीय या गोष्टी अंगीकारतात, तेव्हा त्याचा खूप मोठा सकारात्मक परिणाम दिसून येतो.
प्लास्टिक बंदी मराठी निबंध: Plastic Bandi Marathi Nibandh
आजकाल सोशल मीडियावर ‘रिसायकलिंग’ आणि ‘अपसायकलिंग’चे अनेक व्हिडिओ दिसतात. जुन्या प्लास्टिक बाटल्यांपासून सुंदर कुंड्या बनवणे, प्लास्टिकच्या पिशव्यांपासून चटई विणणे असे अनेक कलाप्रकार लोक शिकवत आहेत. हे पाहून खूप आनंद होतो, कारण याचा अर्थ लोक फक्त प्लास्टिक वापरणं टाळत नाहीत, तर जे प्लास्टिक आहे, त्याचा पुनर्वापर कसा करता येईल याचाही विचार करत आहेत. ही एक खूप चांगली आणि सकारात्मक ‘ट्रेंड’ आहे. यातून लोकांना प्रेरणा मिळते आणि प्लास्टिकच्या कचऱ्यावर प्रक्रिया कशी करावी याची जाणीव होते.
पण, अजूनही काही गोष्टींवर काम करण्याची गरज आहे. प्लास्टिकला पर्यायी वस्तूंची उपलब्धता वाढवणे गरजेचे आहे. कागदी पिशव्या, कापडी पिशव्या, बांबूपासून बनवलेली उत्पादने – हे सर्व पर्याय सहज आणि स्वस्त दरात उपलब्ध असायला हवेत. जेव्हा पर्यायी वस्तू सहज मिळतील, तेव्हा लोक आपोआप प्लास्टिकचा वापर कमी करतील. तसेच, प्लास्टिकच्या कचऱ्याचे योग्य व्यवस्थापन कसे करावे, याबाबत लोकांना अजूनही माहिती नाही. ओला कचरा आणि सुका कचरा वेगळा कसा करावा, प्लास्टिक कोणत्या डब्यात टाकावे, याबद्दल अजूनही पुरेशी जागरूकता नाही. माझ्या मते, सरकार आणि स्वयंसेवी संस्थांनी यावर अजून जास्त भर द्यायला हवा.
प्लास्टिक बंदी यशस्वी करण्यासाठी केवळ कायद्याची भीती पुरेशी नाही, तर लोकांच्या मनात पर्यावरणाबद्दल प्रेम आणि जबाबदारीची भावना निर्माण होणे आवश्यक आहे. ही जबाबदारीची भावना लहानपणापासूनच रुजायला हवी. आपल्या शाळेत पर्यावरणाबद्दल अधिक शिकवले पाहिजे, प्रात्यक्षिके करून दाखवली पाहिजेत. ‘कचरा वर्गीकरण’ आणि ‘पुनर्वापर’ यांसारख्या गोष्टींची सवय घरातून आणि शाळेतूनच लागायला हवी. जेव्हा आपण एखाद्या गोष्टीचं महत्त्व समजून घेतो, तेव्हा ती गोष्ट आपण अधिक चांगल्या प्रकारे करतो.
भविष्याचा विचार करता, प्लास्टिक बंदी ही काळाची गरज आहे. आज आपण प्लास्टिकचा वापर थांबवला नाही, तर उद्या आपल्या पुढच्या पिढीला त्याचे भयंकर परिणाम भोगावे लागतील. स्वच्छ हवा, शुद्ध पाणी आणि सुपीक जमीन या मूलभूत गोष्टीही त्यांना मिळणार नाहीत. कल्पना करा, जर आपल्या नद्या आणि समुद्र पूर्णपणे प्लास्टिकने भरले, तर आपलं जीवन किती कठीण होईल!
मला असं वाटतं की, या प्लास्टिक बंदीला केवळ ‘बंधन’ म्हणून न पाहता, ‘संधी’ म्हणून पाहायला हवं. पर्यावरणाची काळजी घेण्याची, नवीन आणि शाश्वत पर्यायांचा शोध घेण्याची, आणि एक जबाबदार नागरिक बनण्याची ही एक संधी आहे. आपण विद्यार्थी म्हणून आपल्या मित्रमैत्रिणींना, कुटुंबातील सदस्यांना आणि शेजाऱ्यांनाही प्लास्टिकचा वापर कमी करण्याबद्दल आणि पर्यावरणाबद्दल जागरूक करू शकतो. आपल्या छोट्या प्रयत्नांनीही खूप मोठा फरक पडू शकतो.
थोडक्यात सांगायचं तर, प्लास्टिक बंदी हा केवळ एक नियम नाही, तर तो आपल्या सर्वांच्या सामूहिक प्रयत्नांची आणि भविष्याची साद आहे. आपल्याला आपल्या पृथ्वीचे रक्षण करायचे असेल, तर प्लास्टिकला ‘नाही’ म्हणायला शिकले पाहिजे आणि पर्यावरणाची काळजी घेणाऱ्या सवयींना ‘होय’ म्हणायला हवे. जेव्हा प्रत्येकजण आपली जबाबदारी ओळखून काम करेल, तेव्हाच ‘प्लास्टिकमुक्त भारत’ हे स्वप्न प्रत्यक्षात येईल. आणि हे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी आपण विद्यार्थीच एक महत्त्वाचा दुवा आहोत, कारण भविष्य हे आपल्याच हातात आहे.